تعریف معنویت:
تعریف معنویت مشکل است و هیچ اتفاق نظری در مورد معنای دقیق این واژه وجود ندارد. بخشی از اختلافنظر در مورد معنای دقیق این واژه از اختلافنظر در باب نسبت «معنویت» با «دین» یا «دیانت» سرچشمه میگیرد. گروهی از معنویتگرایان، معنویت را بدیل/ جایگزینی برای دین میبینند، در حالی که گروهی دیگر آن را «لُبِّ لُبابِ دین» یا «گوهر ادیان» قلمداد میکنند. تفسیری از معنویت که در این سلسله از یاداشتها شرح و بسط خواهد یافت سه ویژگی مشخص دارد: یکی اینکه «دینی» است. دوم اینکه «خدامحور» است و سوم اینکه چارچوبی «عقلانی» دارد. مراد ما از معنویت قدسی معنویتی دینی است در چارچوب عقلانیت.
دو راه از راههای ممکن برای نزدیک شدن به تعریف معنویت عبارتند از (۱) بیان مؤلفههای «سبک زندگی معنوی» و (۲) کشف و برشمردن نشانههای انسانهای معنوی از رهگذر ژرفاندیشی در ویژگیهای مشترک و رفتار و گفتار انسانهایی که به معنوی بودن شهرۀ آفاقاند. در این بحث خواهیم کوشید دو سبک متفاوت زندگی را با یکدیگر مقایسه کنیم: یکی سبک زندگی مادی و دیگری سبک زندگی معنوی.
۲٫ مؤلّفههای سبک زندگی
اجمالاً میتوان گفت که هر سبکی از زندگی سه مؤلفه دارد:
(۱) جهانبینی:
هر سبکی از زندگی مفروضاتی متافیزیکی یا وجودشناسانه دارد، و مبتنی بر تصورات و تصدیقاتی است که صاحب آن سبک زندگی در مورد محتوا و ساختار جهان هستی، انسان، خود، رابطة خود با دیگری، جایگاه انسان در میان موجودات دیگر و اینکه آدمی از کجا آمده و چرا آمده و به کجا رهسپار است و این قبیل امور دارد. جهانبینیهای مختلف حاوی پاسخهای مختلف به پرسشهای متافیزیکی دربارة این موضوعات هستند.
(۲) معرفتشناسی/ عقلانیت نظری:
هر سبکی از زندگی مفروضاتی معرفتشناسانه دارد و مبتنی بر دیدگاه خاصی دربارة منابع معرفت و راههای موثق و قابل اعتماد برای کسب معرفت است.
(۳) اخلاق/ عقلانیت عملی:
هر سبکی از زندگی مفروضاتی اخلاقی دارد و مبتنی بر یک نظام خاص «ارزشی» و «هنجاری» است که تعریفی از «زندگی خوب» و «انسان خوب» بدست میدهد و حیات و ممات صاحب آن سبک را هدایت میکند و به او میگوید که در موقعیتها و وضعیتهای گوناگون «چه باید کرد؟» و «چه نباید کرد؟».
بر این اساس، سبک زندگی مادی مرکب است از نوعی (۱) «جهانبینی»، (۲) «معرفتشناسی» و (۳) «اخلاق». سبک زندگی معنوی نیز مرکب از همین سه عنصر یا مؤلفه است. بنابراین، تفاوت و تشابه سبک زندگی مادی و سبک زندگی معنوی به تفاوت و تشابه این دو در جهانبینی، معرفتشناسی و اخلاق برمیگردد.
بر این اساس، سبک زندگی مادی مرکب است از نوعی (۱) «جهانبینی»، (۲) «معرفتشناسی» و (۳) «اخلاق». سبک زندگی معنوی نیز مرکب از همین سه عنصر یا مؤلفه است. بنابراین، تفاوت و تشابه سبک زندگی مادی و سبک زندگی معنوی به تفاوت و تشابه این دو در جهانبینی، معرفتشناسی و اخلاق برمیگردد. این سه مؤلفه ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند، یعنی با یکدیگر متلائم و سازگارند. دیدگاهی که شخص درباب منابع موثق و قابل اعتماد معرفت برمیگزیند نوع جهانبینی او و حدود و ثغور آن را تعیین میکند و هر نوعی از جهانبینی مبنای نظام اخلاقی خاصی است.
نظرات شما عزیزان: